ochrona-prawna-pomyslu
Biznes,  Prawo autorskie,  Prawo reklamy,  Twórca internetowy

Czy Twój pomysł jest chroniony przez prawo autorskie?

 

W branży kreatywnej pomysł ma dużą wartość, nie tylko finansową. Trafiony pomysł może sprawić, że wyróżnisz się spośród innych, zostaniesz lepiej zapamiętany przez klientów lub stworzysz coś niepowtarzalnego i wartego uwagi. Dzięki niemu wyniki oglądalności czy sprzedaży mogą poszybować w górę. Ale czy Twój pomysł jest chroniony przez prawo autorskie?

 

Pomysł a prawo autorskie

 

Należy zacząć od tego, że prawo autorskie chroni utwory. O tym, jakie cechy musi spełnić dzieło, aby mogłoby być utworem, możesz przeczytać we wpisie „Utwór w prawie autorskim”.

 

Dla przypomnienia utworem jest

każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

art. 1 ust. 1 ustawy prawo autorskie

Jednocześnie ochroną nie są objęte odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Według słownika polskiego „idea” to myśl przewodnia wyznaczająca cel i kierunek działania, twórczości naukowej, artystycznej, a zatem „pomysł”. Oznacza to, że pomysł, który nie został w żaden sposób utrwalony, nie podlega ochronie prawa autorskiego.  

 

Dlaczego pomysł nie jest objęty ochroną?

 

Koncepcja braku ochrony prawnej pomysłu w niektórych przypadkach może budzić zaskoczenie. Pomysł jest bowiem elementem leżącym u podstawy utworu. Może on również decydować o sukcesie przedsięwzięcia. Będzie tak w szczególności w przypadku pomysłu na kampanię reklamową, o czym przeczytasz w jednym z kolejnych wpisów.  

Dlaczego zatem pomysł jako pewna idea czy koncepcja nie jest objęta ochroną prawa autorskiego?

Przyjmuje się bowiem, że istnieje ograniczona ilość rozwiązań i koncepcji fabularnych [1]. Gdyby na jednym pomyśle mógłby być oparty jedynie jeden utwór, to byłoby to zdecydowanie niekorzystne zarówno dla twórczości artystycznej, jak i różnego rodzaju biznesów. Zwłaszcza że wykorzystanie tego samego pomysłu przez różne osoby, nie oznacza osiągnięcia takiego samego efektu. Efekt końcowy jest zdeterminowany przez różne czynniki, m.in. przez osobowość twórcy, która może przejawiać się w indywidualnym charakterze utworu. Widzisz już, jak poważnie ucierpiałaby kultura czy biznes, gdyby objąć pomysł jako abstrakcyjna myśl ochroną prawnoautorską?

 

Sposób wyrażenia pomysłu

 

Wiesz już, że pomysł jako nieutrwalona myśl, nie podlega ochronie prawa autorskiego. Prawo autorskie chroni jednak sposób wyrażenia pomysłu.

I tu mam dla Ciebie kilka wskazówek prosto z orzecznictwa:

(…) sposób wyrażenia (utrwalenia w jakiejkolwiek postaci) oznacza, że musi on  być zindywidualizowany w konkretnej postaci, uzewnętrzniony w treści lub w formie rezultatu działania.

wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9.10.2012 r., V ACa 175/12

(…) przedmiot niematerialny, określony jako koncepcja (…), aby mogła w ogóle – w razie jej naruszenia, wykorzystania przez inny podmiot – podlegać ochronie na podstawie przepisów prawa nie może mieć charakteru ogólnego pomysłu i być jedynie powieleniem powszechnie funkcjonujących w rzeczywistości idei i projektów, lecz powinna mieć charakter nowatorski i oryginalny.

wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20.12.2006 r., I ACa 672/06

Utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już wtedy, kiedy następuje jego ustalenie, tj. gdy przybierze jakąkolwiek postać, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, żeby treść i cechy utworu wywierały efekt artystyczny.

wyrok Sądu Najwyższego z 25.04.1973 r., I CR 91/73

 

Oznacza to, że jeżeli zrealizujesz twórczo swój pomysł w jakiejś formie, to może on stać się utworem w rozumieniu prawa autorskiego, a jako taki podlegać ochronie prawnej. Warunkiem jest to, aby takie wyrażenie pomysłu:

  • miało indywidualny i twórczy charakter,
  • było ustalone w jakiejkolwiek formie, choćby nieukończonej (np. szkic, makieta, schemat, prototyp itp.),
  • było skonkretyzowane, co oznacza, że będzie zawierał szczegółowe założenia  i wytyczne, według których powstanie końcowy utwór,

 

Mogę korzystać z czyjegoś pomysłu czy nie?

 

Chciałabym, abyś po lekturze tego wpisu wiedział, że możesz korzystać z pomysłów, jako ogólnych idei, przy realizacji swoich własnych utworów. Tak samo inni mogą posłużyć się koncepcjami, które Ty wykorzystałeś. Jeżeli jednak dojdzie do przejęcia pewnych elementów indywidualizujących dany utwór, to możemy mieć do czynienia z naruszeniem prawa autorskiego.

Przykładowo, bohaterem Twojego opowiadania prawdopodobnie mógłby być chłopiec, który stracił rodziców i który ma jakieś specjalne umiejętności. Natomiast powieść o chłopcu, który ma bliznę na czole, nosi okulary i jest czarodziejem, może stanowić naruszenie praw autorskich pewnej brytyjskiej pisarki.

Podobnie stworzenie przez Ciebie internetowego serwisu aukcyjnego jest dopuszczalne, natomiast postawienie serwisu łudząco przypominającego wyglądem znaną  platformę aukcyjną z pomarańczową literką w logo, bardzo prawdopodobnie skutkowałoby powstaniem problemów prawnych.

Warto wspomnieć, że wykorzystanie takiego samego pomysłu jako idei, bez przejęcia cech innego utworu, może prowadzić zazwyczaj do powstania utworu inspirowanego, o czym przeczytasz w kolejnych wpisach.

 

Jeżeli ten wpis okazał się dla Ciebie przydatny, będzie mi miło, jeżeli udostępnisz go dalej. A jeżeli chciałbyś podzielić się swoimi przemyśleniami w związku z artykułem, to chętnie przeczytam Twój komentarz.

 

******
[1] R. Markiewicz, Ilustrowane prawo autorskie, Warszawa 2018, s. 58.

******

Photo by Angelina Litvin on Unsplash