Zmiany w KPC część 1 – postępowanie gospodarcze

W dniu 21 sierpnia 2019 r. obudziliśmy się w mocno zmienionej rzeczywistości. W życie weszły pierwsze zmiany największej w ostatnich latach nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego; „KPC”). Dlaczego to takie ważne? KPC jest bowiem fundamentalnym aktem prawnym regulującym przebieg postępowania przed sądem, a nowelizacja zmienia prawie 300 artykułów. W niniejszym artykule przeanalizuję jedną z istotniejszych zmian jaką jest powrót do odrębnych postępowań gospodarczych.

 

Po co zmiany w procedurze cywilnej?

Na początku warto wskazać, że zgodnie z intencją ustawodawcy, ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ma za zadanie przeciwdziałać  przewlekłości postępowania i obstrukcji procesowej. Ponadto zmiany mają na celu umożliwienie pozwanym realnej obrony swoich praw. A zatem w założeniu ma być „szybciej i sprawiedliwiej”.

Powrót do postępowania gospodarczego

Warto wskazać, że odrębne postępowanie gospodarcze nie jest nowością. Instytucja ta funkcjonowała w polskim prawie cywilnym aż do 2012 r. Teraz wraca, ale bardziej jako sama idea, niż powtórzenie obowiązujących wtedy regulacji.

Pomimo zniesienia postępowania gospodarczego w 2012 roku zachowane zostały wydziału gospodarcze w sądach oraz utrzymano katalog spraw kwalifikowanych jako sprawy gospodarcze. Katalog ten nadal jest aktualny w świetle omawianych zmian (choć nowelizacja go odrobinę rozszerzyła). Dla czytelników najważniejsza będzie informacja, że w szczególności:

 Sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych miedzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności.

Niektóre podmioty, będą uprawnione do żądania rozpoznania sprawy w trybie zwykłym, zamiast w ramach odrębnego postępowania gospodarczego. Chodzi tutaj o przedsiębiorców będących osobami fizycznymi (a także o osoby nie będące przedsiębiorcami, co jest możliwe w przypadku niektórych spraw mieszczących się w katalogu spraw gospodarczych). Zmiana trybu postępowania nastąpi wyłącznie na wniosek strony. Jeżeli strona nie jest reprezentowana przez radcę prawnego lub adwokata, sąd powinien ją pouczyć o możliwości złożenia takiego wniosku. Czas na złożenie takiego wniosku jest krótki, bowiem wynosi 7 dni od dnia pouczenia, a jeżeli pouczenia nie były wymagane, to wniosek ten należy złożyć w pozwie lub w pierwszym piśmie procesowym.

A dlaczego powyższe uprawnienie może być istotne? W uzasadnieniu do projektu czytamy, że

Sprawy gospodarcze powinny być rozpoznawane szybciej, niż pozostałe sprawy cywilne. Jednocześnie, skoro ich stronami z założenia są podmioty profesjonalne, można na nie nałożyć surowsze wymagania i rygory procesowe.

I to własne z uwagi na obostrzenia, o których mowa niżej, niektóre podmioty mogą podjąć decyzję, aby ich sprawa była rozpoznawana w trybie zwykłym.

 

O co chodzi z tymi rygorami? 

 

1. Dodatkowy element pierwszego pisma procesowego

Powód wnosząc pozew będzie zobowiązany do wskazania w nim swojego adresu poczty elektronicznej albo do złożenia oświadczenia, że takiego adresu nie posiada. Taki sam obowiązek będzie ciążył na pozwanym w momencie, gdy będzie on składał swoje pierwsze pismo procesowe w sprawie – odpowiedź na pozew. Niezamieszczenie adresu e-mail w piśmie będzie skutkowało jego zwrotem. Będzie jednak możliwe ponowne wniesienie pisma w terminie 7 dni uzupełniając brak.

2. Kara dla unikających porozumienia

Jednym z elementów pozwu jest informacja o tym, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a  w  przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. Często zdarza się, że powód przed wniesieniem pozwu wysyła do swojego kontrahenta wezwanie do zapłaty celem polubownego zakończenia sprawy. Niejednokrotnie jednak wezwania te pozostają bez jakiejkolwiek reakcji z różnych przyczyn.

Zgodnie z nowymi przepisami:

Niezależnie od wyniku sprawy sąd może obarczyć kosztami procesu w całości lub w części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu umowy.

Oznacza to, że sąd będzie miał teraz bat zarówno na dłużników ignorujących wezwania do zapłaty, jak i na powodów, którzy bez jakiejkolwiek polubownej próby zakończenia sporu kierują sprawę do sądu. Można zatem śmiało stwierdzić, że wezwania do zapłaty i odpowiedź na nie, staną się teraz koniecznością. W niektórych przypadkach może faktycznie jednak przyczyni się to do osiągnięcia przez strony kompromisu bez udziału sądu.

3. Dowody albo wszystkie od razu albo nigdy

Odrębne postępowanie gospodarcze charakteryzuje się obostrzoną prekluzją dowodową. Z uwagi na to, że ma być szybciej, strony procesu są zobowiązane podać wszelkie swoje twierdzenia i dowody na ich poparcie już w pierwszych pismach procesowych: powód w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. W uzasadnieniu wskazano, że przepisy te mają na celu wymuszenie na stronach zwiększonej dyscypliny w celu możliwie najszybszej koncentracji materiału dowodowego.

Co jeżeli zgłosisz dowody później? Sąd ma prawo je pominąć, chyba że

strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia gdy powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Strony będą mogły umówić się również, że niektóre dowody nie będą przeprowadzane w ewentualnym sporze sądowym między nimi, np. dowód z opinii biegłego. Jest to tzw. „umowa dowodowa”, która stanowi nowość w procedurze cywilnej. Dla swojej ważności umowa taka będzie musiała być w formie pisemnej.

4. Dokument ważniejszy niż świadek

 W uzasadnieniu projektu nowelizacji czytamy, że

Praktyka orzecznicza sądów gospodarczych wskazuje, że istotnym źródłem opóźnień w rozpoznawaniu spraw gospodarczych jest brak odpowiedniej dokumentacji faktów, z których strony wywodzą swoje żądania i zarzuty. Przede wszystkim chodzi tu o dokumentowanie zjawisk lub cech mających przesądzać o należytym lub nienależytym wykonaniu zobowiązań umownych. Dotychczas powszechną praktyką jest wykazywanie takich stanów faktycznych za pomocą zeznań świadków lub stron – czyli przy użyciu najbardziej czasochłonnych dowodów. Taka praktyka prowadzi nie tylko do przewlekłości i kosztowności postępowań, lecz także otwiera pole do manipulacji procesowych, przede wszystkim do obstrukcji.

Ustawodawca przyjął zatem, że jednym z obowiązków przedsiębiorcy profesjonalisty jest rzetelne dokumentowanie okoliczności w celu ewentualnego wykorzystania ich w przypadku procesu. Pierwszeństwo będą zatem miały dowody z dokumentów. Dopiero po ich wyczerpaniu będzie można przeprowadzić dowód z zeznań świadków. Zaś niektóre czynności będą mogły być wykazane wyłącznie za pomocą dokumentu. Warto wspomnieć, że jako „dokument” rozumiane będą tradycyjne notatki w formie pisemnej, jak i korespondencja mailowa, SMS, nagranie konferencji itp., a więc każdy przejaw utrwalenia informacji w sposób umożliwiający jej odczytanie.

Świadkowie będą mogli być wezwani wyłącznie wtedy, gdy strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych. Z uwagi na szerokie rozumienie pojęcia „dokumentu” można uznać, że dowód z zeznań świadków w znacznej mierze utraci swoje dotychczasowe znaczenie w przypadku sporów gospodarczych.

5. Inne ograniczenia

 W odrębnych postępowaniach gospodarczych wyłączono możliwość zastosowania niektórych instytucji. Nie będzie możliwe m.in.:

1. występowanie z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dochodzonych dotychczas,
2. występowanie z powództwem wzajemnym,
3. przekształcenia podmiotowe powództwa,
4. zawieszenie z urzędu postępowania w razie niestawiennictwa stron,

Czy wprowadzone zmiany przyniosą oczekiwany skutek?

Jednym z najczęstszych pytań od klientów jest „kiedy zostanie wydany wyrok?”. W przypadku odrębnego postępowania gospodarczego ustawodawca podjął próbę odpowiedzi na to pytanie. Przewodniczący i sąd będą zobowiązani do podejmowania czynności tak, aby rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż 6 miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew.

Ustawodawca chce, aby było szybciej. Czy to możliwe? Zobaczymy. Ww. przepis ma jedynie charakter instrukcji dla sądu. Ponadto będzie on uzależniony od możliwości technicznych i organizacyjnych sądów. Obecnie rozprawy są wyznaczane nawet w kilku miesięcznych odstępach z uwagi na wypełniony już po brzegi terminarz sędziego. Wejście w życie nowelizacji nie sprawi, że problemy te znikną z dnia na dzień. Z czasem może jednak okazać się, że rozpoznawanie spraw przyspieszyło. Pozostaje nam uzbroić się w cierpliwość i obserwować.

 

Powyższe regulacje zaczną być stosowane już od 7 listopada 2019 roku.

 

Mieliście już do czynienia z poprzednio obowiązującym odrębnym postępowaniem gospodarczym? Jak je oceniacie? ?

 

**********

Photo by Clarisse Meyer on Unsplash