Zakaz konkurencji – co warto o nim wiedzieć?

Prowadząc biznes współpracujesz z różnymi osobami. Mogą to być pracownicy, jak i osoby na umowach cywilnoprawnych, np. na umowie współpracy czy zlecenia. Mogą mieć one dostęp do cennych informacji będących know-how Twojego biznesu. Te z kolei mogłyby pozwolić im zbudować własną firmę – Twojego konkurenta na rynku. Chcesz tego uniknąć? Zadbaj o umowę o zakazie konkurencji.

Zakaz konkurencji to zobowiązane danej osoby, aby nie podejmowała ona określonych form działalności, które są konkurencyjne wobec Twojego biznesu. W uproszczeniu – takie same jak Twoje i skierowane do tych samych klientów.

Umowa o zakazie konkurencji

Umowę o zakazie konkurencji możesz zawrzeć z pracownikami czy też osobami współpracującymi z Tobą na podstawie umów cywilnoprawnych – zlecenia czy współpracy. Możesz również zawrzeć ją w ramach umowy podstawowej z daną osobą albo jako oddzielną umowę. Najważniejsze jest jednak to, że przepisy nie przewidują domniemania zakazu konkurencji.

Wobec przedsiębiorców obowiązuje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dotyczy ona jednak form działalności konkurencyjnej, których nie można prowadzić, a które zostały w ustawie wskazane. A nie zaś zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej w ogóle. Jeżeli zatem chcesz wprowadzić miedzy Tobą a daną osobą zakaz, to musisz zawrzeć umowę w tym zakresie.

Więcej o umowie z pracownikiem przeczytasz we wpisie: „Umowa o zakazie konkurencji z pracownikiem„.

Kiedy i w jakie formie zawrzeć umowę o zakazie konkurencji?

Umowa o zakazie konkurencji z pracownikiem musi mieć formę pisemną pod rygorem nieważności. W przeciwnym razie nie będzie ona obowiązywać.

Względem innych osób, które współpracują z Tobą na innej podstawie, nie ma takiego wymogu, ale namawiam Cię, abyś i w tym przypadku posłużył/a się formą pisemną. W przypadku sporu będziesz musiał/a wykazać, że został taki zakaz konkurencji uzgodniony przez strony oraz jego warunki.

Umowa może być zawarta również w każdym momencie – przy zawarciu umowy podstawowej czy też później. Jeżeli zakaz konkurencji ma obowiązywać po ustaniu relacji między Tobą a daną osobą, to możesz zawrzeć ją również na etapie wypowiedzenia umowy podstawowej.

Elementy zakazu konkurencji

Dla skutecznego zastrzeżenia zakazu konkurencji nie wystarczy wskazanie zobowiązania do powstrzymania się od działań konkurencyjnych. Trzeba zadbać również prawidłowe określenie następujących kwestii:

1. formy działań konkurencyjnych – najczęściej określane bardzo szeroko jako zakaz jakiejkolwiek współpracy bez względu na jej podstawę prawną na rzecz podmiotów konkurencyjnych, w szczególności zakaz:

• podejmowania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę,
• współpracy na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym umowy zlecenia, dzieło, umowy agencyjnej,
• pełnienia funkcji w organach spółek,
• uczestnik spółki osobowej,
• posiadania udziałów lub akcji w podmiotach konkurencyjnych,
• wspierania czy organizowania działalności podmiotów konkurencyjnych, a także doradztwo na ich rzecz,
• działania własne lub na rzecz osoby trzeciej itp.

2. wskazanie podmiotów konkurencyjnych, poprzez wskazanie konkretnych podmiotów z nazwy, opisanie przedmiotu ich działalności albo ich PKD;

3. czas trwania zakazu – zakaz konkurencji może obowiązywać przez cały czas trwania umowy między Tobą a Twoim pracownikiem/współpracownikiem, ale również po jej zakończeniu;

4. zakres terytorialny zakazu, czyli obszar, na którym jest zakazane podejmowanie działań uzgodnionych jako konkurencyjne. Warto tutaj wskazać teren na którym działasz, lub na który realnie planujesz rozszerzyć swoje działania.

5. wynagrodzenie (odszkodowanie) za zakaz konkurencji

5. konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji, np. Twoje uprawnienie do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym z osobą, która podjęła działania konkurencyjne, albo zastrzeżenie kary umownej.

Powyżej znajdziesz oczywiście jedynie kierunek działań. Finalna treść zakazu konkurencji powinna uwzględniać Twoją aktualną i planowaną aktywność. Nie trać z oczu jednak, że chodzi o zabezpieczenie Twoich interesów przed realną konkurencją. Twoim celem nie może być zatem próba utrudnienia lub uniemożliwienia prowadzenia przez dana osobę jakiejkolwiek działalności.

Wynagrodzenie za zakaz konkurencji

Zakaz konkurencji w czasie trwania umowy podstawowej zasadniczo może być nieodpłatny, zarówno w przypadku pracowników, jak i umów cywilnoprawnych. Różnice zaczynają się, gdy zakaz konkurencji ma obowiązywać po ustaniu umowy podstawowej.

Były pracownik

W przypadku, gdy zakaz konkurencji ma obowiązywać pracownika po ustaniu stosunku pracy, należy określić wysokość odszkodowania należnego pracownikowi. Takie odszkodowanie nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

Jeżeli zakaz konkurencji ma obowiązywać przez 6 miesięcy po ustaniu stosunku pracy, to aby obliczyć wysokość odszkodowania należnego pracownikowi musisz ustalić sumę wynagrodzenia, które pracownik otrzymał w czasie ostatnich 6 miesięcy stosunku pracy, a następne obliczyć 25% tej wartości.

Odszkodowanie takie możesz wypłacać w miesięcznych ratach.

Umowa cywilnoprawna

W przypadku umów cywilnoprawnych nie ma wymogu prawnego co do wypłaty odszkodowania za obowiązywanie zakazu konkurencji po ustaniu umowy podstawowej. W pewnych sytuacjach jednak brak odszkodowania może zostać uznany przez sąd za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Będzie tak w sytuacji, gdy m.in. zakaz konkurencji został skonstruowany w taki sposób, że uniemożliwia danej osobie jakąkolwiek działalność, zaś druga strona nie miała możliwości negocjowania go w jakikolwiek sposób. Ważny może być również czas trwania zakazu albo czy wprowadzenie zakazu było faktycznie uzasadnione tj. czy dana osoba faktycznie miała dostęp do istotnych informacji.

Zawierając umowę o zakazie konkurencji nie można zatem doprowadzić do sytuacji, gdy druga strona z uwagi na zakaz musi zaprzestać aktywności zawodowej. Bardzo ważne jest zatem prawidłowe określenie zakresu tego zakazu tak, aby „nie przesadzić”.

Zwolnienie z zakazu konkurencji

W chwili zawierania umowy o zakazie konkurencji możesz mieć przekonanie o zasadności zakazu obowiązującego po ustaniu umowy podstawowej, a po upływie jakiegoś czasu może okazać się, że nie jest potrzebne jego dalsze utrzymanie. Na taki wypadek warto wprowadzić w umowie o zakazie konkurencji postanowienie, które uprawnia Cię do złożenia jednostronnego oświadczenia o zwolnieniu drugiej strony z zakazu konkurencji po ustaniu umowy. Dzięki temu zakaz konkurencji ustanie. Ma to szczególne znaczenie, jeżeli w umowie zastrzeżono wynagrodzenie za obowiązywanie zakazu konkurencji po ustaniu umowy głównej. W przypadku zwolnienia z zakazu, nie będziesz musiał/a dalej wypłacać wynagrodzenia.

Podsumowanie

Umowa o zakazie konkurencji jest często spotykana w praktyce. Zanim jednak zaczniesz ją stosować, rozważ z kim tak na prawdę warto ją podpisać. Będą to przede wszystkim osoby kluczowe dla Twojego biznesu. Nie trać zatem sił na podpisywanie umowy o zakazie konkurencji ze wszystkimi w Twoim otoczeniu. Skup się na tych relacjach, które mają najważniejsze znaczenie, a jednocześnie mogą być źródłem możliwej konkurencji. Szczególnie, że zakaz konkurencji może wiązać się z koniecznością wypłaty dodatkowego wynagrodzenia danej osobie.

Chcesz przygotować umowę o zakazie konkurencji dopasowaną do Twojego biznesu? A może Ty masz podpisać takie zobowiązanie i potrzebujesz wsparcia prawnego?

Photo by Mesh on Unsplash