Kara umowna - jak i czy warto ją stosować? - Twórca w prawie

Kara umowna jest jednym z najpopularniejszych zabezpieczeń stosowanych w umowach. Dzięki jej wprowadzeniu druga strona przyłoży większą wagę do wykonania swoich obowiązków z umowy. A co jeżeli jednak się z nich nie wywiąże? Będziesz łatwiej mogła/mógł uzyskać rekompensatę finansową. Sprawdź jak prawidłowo stosować karę umowną.

Czym jest kara umowna?

Kara umowna to określona kwota pieniężna, którą będzie musiała zapłacić Tobie druga strona umowy, jeżeli naruszy wskazane obowiązki umowne.

Ważne jest przy tym, że karę umowną możesz zastrzec wyłącznie w związku ze zobowiązaniami o charakterze niepieniężnym. Możesz zobowiązać drugą stronę do zapłaty kary umownej, np. gdy naruszy zakaz poufności lub konkurencji. Albo gdy przekroczy ustalone terminy, np. na przekazanie Ci umówionego dzieła. Jeżeli obowiązek drugiej strony umowy polega na płatności na Twoją rzecz (zobowiązanie o charakterze pieniężnym), to nie możesz zastrzec kary umownej.

Przepisy nie wskazują i nie ograniczają katalogu umów, w których możesz zastosować karę umowną. Możesz spotkać znaleźć ją m.in. w umowach o zachowaniu poufności albo o zakazie konkurencji, ale także w umowach o dzieło.

Jak zastrzec karę umowną?

Wprowadzając karę umowną niezbędne jest prawidłowe określenie poniższych kwestii:

wysokość kary umownej – jako konkretna kwota, wskazanie procentowe czy sposób jej obliczenia, np. kwota odpowiadająca wynagrodzeniu współpracownika otrzymywana w okresie 3 miesięcy poprzedzających naruszenie;
w jakich przypadkach będzie należna kara umowna, czyli jakie działanie drugiej strony spowoduje, że będzie ona zobowiązana do jej zapłaty;
czy dana kara umowa jest należna jednorazowo czy za każdy przypadek naruszenia danego obowiązku umownego, czy może też za każdy dzień opóźnienia w realizacji obowiązków, w zależności od tego jakiego obowiązku dotyczy.

W umowie możesz również zastrzec kilka kar umownych w związku z naruszeniem różnych obowiązków. Mogą być one w różnej wysokości. Przykładowo za każdy przypadek naruszenia obowiązku poufności możesz zastrzec karę w wysokości 1.000 zł, zaś za przekroczenie terminu na oddanie dzieła, np. 100 zł za każdy dzień opóźnienia.

Nie popełnij tych błędów!

Jeżeli chcesz wprowadzić karę umową w umowie nie popełnij tych błędów:

Pamiętaj o wprowadzeniu postanowienia, że w przypadku gdy Twoja szkoda będzie większa niż wartość kary umownej, to jesteś uprawniony do dochodzenia odszkodowania przewyższającego karę umowną na zasadach ogólnych.

Dlaczego to postanowienie jest ważne?

Druga strona może być np. zobowiązana do zachowania obowiązku poufności pod rygorem zapłaty kary umownej 5 tys. zł. Na skutek naruszenia tego obowiązku poniosłaś/eś szkodę w wysokości 15 tys. zł. Jeżeli zawarłeś ww. postanowienie, to możesz żądać zapłaty kary umownej w wysokości 5 tys., a pozostałej kwoty dochodzić w postępowaniu sądowym. Jeśli jednak o nim zapomniałeś/aś, to przyjmuje się, że kara umowna stanowi jedyną rekompensatę, którą możesz otrzymać od drugiej strony.
jeżeli wskazujesz sposób obliczenia wysokości kary umownej to upewnij się, że mechanizm obliczenia pozwala obiektywnie określić jej wysokość.

Dlaczego jest to ważne?

Obie strony muszą mieć wiedzę do czego są zobowiązane, w tym jaka odpowiedzialność im grozi za naruszenie umowy. Wątpliwości w tym zakresie będą działały na Twoją niekorzyść i mogą skutkować uznaniem, że zastrzeżenie kary umownej było nieskuteczne.

Wysokość kary umownej

Z karą umowną wiąże się kwestia ustalenia jej wysokości, którą należy wskazać w umowie. Nie ma tutaj jednak uniwersalnego cennika. Powinnaś/powinieneś rozważyć jej wysokość w kontekście wysokości Twojej możliwej szkody w przypadku naruszenia obowiązku przez drugą stronę umowy.

Na wysokość zastrzeżonej kary umownej może mieć wpływ również wynagrodzenie, które druga strona otrzyma w ramach umowy. Nie ma tu jednak jednego właściwego rozwiązania. W niektórych przypadkach kara umowna w wysokości 10.000 zł może być zbyt wysoka, a w niektórych zdecydowanie zbyt niska.

Nie przesadź jednak z wysokością kary umownej. Jeżeli będzie ona tzw. rażąco wygórowana, to druga strona może domagać się od sądu tzw. miarkowania kary umownej. Czyli obniżenia jej przez sąd z uwagi na określone okoliczności. Warto zatem podejść do ustalania kary umownej rozsądnie, a nie na wyrost.

Ale jaką właściwie masz korzyść z kary umownej?

To proste :). Jeżeli zastrzegłaś/eś karę umowną za naruszenie określonego obowiązku umownego, to jeżeli dojdzie do jego naruszenia, to druga strona na Twoje wezwanie będzie musiała tą karę uiścić.

W praktyce jeżeli Twój podwykonawca był zobowiązany do poufności pod rygorem zapłaty określonej kary umownej, ale ujawnił te informacje, to będzie musiał zapłacić Ci karę umowną „z automatu”. Tak samo, gdy współpracownik miał określony termin na przekazanie zamówionego przez Ciebie dzieła pod rygorem kary umownej, ale go nie dotrzymał.

Sam fakt naruszenia obowiązku powoduje konieczność zapłaty kary umownej. Nie ma znaczenia czy naruszenie tego obowiązku spowodowało jakąś Twoją szkodę. Liczy się tylko to, że osoba ta nie zrobiła tego do czego była zobowiązana lub zrobiła coś co było zakazane. Co więcej wykazanie przez drugą stronę, że jego działanie nie spowodowało żadnej szkody, nie powoduje uchylenia obowiązku zapłaty kary umownej.

Kara umowna ma również pewne oddziaływanie psychologiczne na drugą stronę. Jeżeli Twój podwykonawca wie, że musi dostarczyć Ci umówione dzieło w określonym terminie, bo inaczej zapłaci karę umowną, to w większości przypadków dołoży on większej staranności, aby tego terminu dotrzymać. Podobnie w przypadku obowiązku poufności czy zakazu konkurencji. Zanim druga strona umowy ujawni jakieś informacje lub podejmie „działanie na boku” to wiedząc o ryzyku kary umownej, uważniej zastanowi się, czy aby nie narusza umowy.

Oczywiście zastrzeżenie kary umownej nie jest lekiem na całe zło. I nie stanowi gwarancji, że nie dojdzie do żadnych naruszeń umowy. Powyższe korzyści jednak zdecydowanie przemawiają za jej stosowaniem, prawda?

Co zrobić, gdy nie masz kary umownej w umowie?

Jeżeli nie zawrzesz postanowienia o karze umownej, to nadal możesz dochodzić naprawienia szkody od osoby, która naruszyła swoje obowiązki umowne. ALE będzie to wtedy dochodzenie roszczeń na tzw. zasadach ogólnych. A zatem będzie wiązało się z koniecznością wystąpienia do sądu z odpowiednim pozwem. W toku postępowania zaś będziesz musiał/a podjąć szereg działań, aby udowodnić swoje racje (wykazać zasadność roszczenia), tj. że:

druga strona naruszyła umowę,
poniosłaś/eś szkodę, a także jej wysokość,
istnieje związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem umowy a szkodą.

Jeżeli jesteś przedsiębiorcą, to pewnie zgodzimy się, że pewnie wolałabyś/wolałbyś zainwestować swój czas i pieniądze w rozwój swojego biznesu, zamiast w proces. Dlatego kara umowna jest tak ceniona, bo pozwala uniknąć sporu sądowego.

Pamiętaj również, że nie każde naruszenie umowy spowoduje powstanie szkody. A to istnienie szkody powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą drugiej strony. Jeżeli jednak zastrzeżesz karę umowną, to druga strona musi ją uiścić bez względu na to czy poniosłaś/eś szkodę przez naruszenie umowy czy nie.

Kara umowna – podsumowanie

Kara umowna to kwota, jaką będzie musiała zapłacić Ci druga strona jeżeli naruszy ona swoje obowiązki umowne.
Nie możesz zastrzec kary umownej wobec świadczeń pieniężnych.
W umowie możesz zastrzec kilka kar umownych w różnej wysokości za naruszenie różnych obowiązków umownych.
Możesz wskazać wysokość kary umownej jako konkretną kwotę, procent, lub sposób jej wyliczenia. Upewnij się jednak, że jest on jasny i zrozumiały.
Nie przesadź z wysokością kary umownej! Jeżeli będzie ona rażąco wygórowana to druga strona będzie mogła żądać jej miarkowania (obniżenia) przez sąd.
Pamiętaj, o odpowiedniej klauzuli na wypadek, jeżeli Twoja szkoda będzie wyższa niż kara umowna!
Dzięki karze umownej druga strona będzie musiała zapłacić określoną kwotę na Twoją rzecz bez względu na to czy poniosłaś/eś szkodę.

Instytucja kary umownej jest bardzo rozbudowana, ale mam nadzieję, że zainteresowałam Cię nią i rozważysz jej stosowanie.