Ochrona prawna przepisu kulinarnego

Święta są okresem, w którym częściej niż zwykle sięgamy do kulinarnych receptur naszych babć i mam, żeby wyczarować dla naszej rodziny prawdziwe świąteczne smakołyki. Kiedyś były trzymane w ścisłej tajemnicy, a dzisiaj Internet pełen jest nie tylko świątecznych, ale i sprawdzonych na co dzień przepisów kulinarnych. Za sprawą popularnych programów telewizyjnych sztuka kulinarna nabrała zaś walorów artystycznych. Zastanówmy się zatem nad sposobami ochrony przepisów kulinarnych.

PRZEPIS KULINARNY JAKO UTWÓR PRAWA AUTORSKIEGO

Utworem w rozumieniu prawa autorskiego jest przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Prawo autorskie przewiduje jednak kilka wyjątków:

Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne (art. 1 ust. 2¹ ustawy Prawo autorskie).

 

Słownik języka polskiego zaś definiuje „przepis” jako

 «wskazówka określająca sposób wykonywania czegoś, zwłaszcza sposób przyrządzania jakiejś potrawy»

Przepis kulinarny traktowany jest zatem jako pomysł lub opis zasad działania, które należy podjąć, aby osiągnąć określony efekt – przyrządzić konkretną potrawę. Lista składników podstawowych niezbędnych do przygotowania dania, ich proporcje, a także schemat zawierający informacje dotyczące sposobu i kolejności łączenia składników są elementami o charakterze technicznym. To od nich zależy czy dana potrwa się uda. Trudno zatem uznać, że w tym zakresie możemy mieć do czynienia z twórczym charakterem. Dlatego też przepis kulinarny nie podlega ochronie na gruncie prawa autorskiego. Oznacza to, że możliwe jest wykorzystanie pomysłu na daną potrawę oraz powielanie wyżej wskazanych elementów w przepisach przez inne osoby.

Warto jednak zwrócić uwagę na to, że w przypadku przepisów kulinarnych, pomimo braku ochrony treści przepisu, możemy mieć do czynienia z ochroną sposobu jego wyrażenia. Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy opis sposobu przygotowania dania będzie miał charakter twórczy, tzn. gdy zostanie on przedstawiony w nowy, kreatywny sposób, właściwy dla autora. Może to przejawiać się np. poprzez graficzne lub komiksowe przedstawienie sposobu przygotowania potrawy, wplecenie tych informacji w jakaś historyjkę, użycie porównań itp. Potwierdza to wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 29 stycznia 2013 r., w którym wskazano, że autorka przepisów posługiwała się szerokim zasobem słownictwa, a sporządzane przez nią porady kulinarne, recenzje książek kucharskich czy też przepisy są niekiedy bardzo szczegółowe, opatrzone ciekawymi komentarzami, nie są to tylko „suche” informacje, czy krótkie porady [1].

Ochroną wynikającą z prawa autorskie objęte będą również książki kucharskie, jeżeli tylko ich forma opracowania, układ, systematyzacja lub wybór materiału, sposób czy porządek wykładu będzie nosił piętno osobistej i indywidualnej pracy myślowej [2]. Analogicznie przyjmuje się też, że utworami mogą być strony internetowe o tematyce kulinarnej i blogi kulinarne, stanowiące pewną całość.

Co więcej, utworem mogą być również fotografie potrawy, jeżeli spełniają one ustawowe kryteria. W takim przypadku korzystanie z nich, tak jak z innych utworów, będzie dopuszczalne jedynie w sytuacjach i w sposób wskazany w prawie autorskim, np. prawo cytatu.

Należy podkreślić przy tym, że każda sprawa podlegać będzie indywidualnej ocenie, gdyż w każdym przypadku o twórczym charakterze może decydować coś innego.

Warto także zwrócić uwagę na inne możliwości ochrony przepisów kulinarnych, które będą szczególnie interesujące dla przedsiębiorców.

PRZEPIS KULINARNY JAKO TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA

Przepis kulinarny może stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa trwa tak długo, aż informacja nie trafi do wiadomości publicznej.

Co więcej, tajemnica przedsiębiorstwa może obejmować nie tylko samą recepturę, ale także cały zespół elementów tworzących proces technologiczno-produkcyjny, w tym rozwiązania konstrukcyjne urządzenia, dokumentację techniczną, sposób (metodę) produkcji, użyte materiały itp. [3].

Wśród przedsiębiorców, którzy zdecydowali się na tę formę ochrony receptur swoich produktów jest m.in. Coca-Cola, czy KFC (panierka na kurczaka).

PRZEPIS KULINARNY A PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ

Receptura spożywcza może również zostać objęta prawem ochronnym wynikającym z patentu, pod warunkiem, że ma ona zdolność patentową, tzn. cechuje się nowością, poziomem wynalazczym i możliwością przemysłowego zastosowania. W przypadku zgłoszenia patentu konieczne jest jednak ujawnienie procedury (inaczej niż w przypadku tajemnicy przedsiębiorstwa), przy czym ochrona patentowa trwa przez okres maksymalnie 20 lat. Oznacza to, że po upływie tego okresu, inne podmioty mogą rozpocząć produkcję produktów spożywczych według danego przepisu. Z tego też powodu niewiele podmiotów decyduje się na ten sposób ochrony.

Z kolei często zdarza się, że nazwy produktów spożywczych są zastrzegane przez przedsiębiorców jako znaki towarowe. Są to oznaczenia stosowane w handlu, który służą identyfikacji towarów danego przedsiębiorcy i umożliwiają odróżnienie produktów tego samego rodzaju oferowanych przez różnych przedsiębiorców. Zarejestrowanie nazwy jako znaku towarowego, daje przedsiębiorcy wyłączne prawo do jego używania, zaś ochrona trwa tak długo, jak długo jest uiszczana stosowna opłata za przedłużenie ochrony.

******

[1] Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 29 stycznia 2013 r, sygn. akt I C 477/12.

[2] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1932 r., sygn. akt II K 1092/32.

[3] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. , sygn. akt V CSK 176/13.

Zdjęcie: zbiory własne autora bloga.