Kim jest twórca w prawie autorskim?

 

Twórcą może być zarówno mama prowadzącego bloga kulinarnego, tata, który jest fotografem-hobbystą, siostra rysująca na wykładach w zeszycie śmieszne rysunki. A także wiele innych osób z Waszego otoczenia – także Wy sami. Oczywiście, pod kilkoma warunkami.

TWÓRCA ORAZ DZIAŁALNOŚĆ TWÓRCZA O INDYWIDUALNYM CHARAKTERZE

 

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór) (art. 1 ust. 1 PrAut).

 

Twórcą jest osoba, która stworzyła utwór w rozumieniu prawa autorskiego. W celu zakwalifikowania powstałego wytworu jako utwór i objęcia go ochroną prawną, niezbędne jest aby stanowił on przejaw działalności twórczej osoby, która go stworzyła.

 

Przesłankę twórczości uznaje się za spełnioną, kiedy stworzone dzieło jest nowe z punktu widzenia twórcy [1], co oznacza, że z subiektywnego punktu widzenia twórcy wytwór nie stanowi przejęcia innego utworu [2]. Przy czym wymaganie nowości nie jest niezbędną cechą twórczości jako przejawu intelektualnej działalności człowieka. Utworem może być kompilacja wykorzystująca dane powszechnie dostępne pod warunkiem, że ich wybór, segregacja i sposób przedstawienia ma znamiona oryginalności [3].

 

Jednocześnie, nie da się wyznaczyć minimalnego poziomu twórczości pozwalającego uznać dany wytwór za utwór. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, iż „ochronie prawnej na podstawie tej ustawy podlega wszelka twórczość bez względu na jej postać, jakość i rozmiary oraz bez względu na to, czy uzewnętrznia się ona w treści dzieła czy tez w samej tylko formie. Tak więc ustawa o prawie autorskim zapewnia wyłączność twórczą w szerokiej bardzo skali, poczynając np. w dziedzinie piśmiennictwa od dzieła o najwyższym artyzmie, a kończąc na zwykłych wypisach szkolnych, a nawet kalendarzach, rozkładach jazdy, księgach o samoistnym układzie lub samodzielnym opracowaniu” [4]. Stanowisko sądów, że ochrona wynikająca z prawa autorskiego jest niezależna od poziomu twórczości, jest w dalszym ciągu aktualne.

 

Indywidualność, choć różnie pojmowana, oznacza zaś „wyraźne odesłanie do osoby twórcy, stanowiąc pomost łączący pewien byt niematerialny z określoną osobą w sposób uzasadniający węzeł autorstwa” [5].

 

Wymóg, że utwór musi stanowić przejaw działalności twórczej determinuje, iż twórcą może być wyłącznie człowiek, a utwór nie może powstać przez zaniechanie.

 

Twórcą może być każda osoba fizyczna, niezależnie m.in. od jej zdolności do czynności prawnych, kwalifikacji, wieku. Do przyznania statusu twórcy nie jest również konieczne istnienie zamiaru stworzenia utworu lub motywacja towarzysząca twórcy przy jego tworzeniu, czy też przekonanie autora o twórczym charakterze rezultatu jego pracy [6].

 

ZASADA TWÓRCZOŚCI

 

Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej (art. 8 ust. 1 PrAut).

 

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 ust. 1 PrAut, a zwaną niekiedy zasadą twórczości, prawo autorskie powstaje w sposób pierwotny na rzecz twórcy [7].

 

Od tej zasady ustawa przewiduje jednak kilka wyjątków, tj. przyznanie autorskich praw majątkowych producentowi lub wydawcy co do całości utworu zbiorowego oraz producentowi do utworu audiowizualnego, a także pracodawcy do programu komputerowego stworzonego w ramach obowiązków pracowniczych.

 

Nie można skutecznie na mocy umowy wyłączyć lub ograniczyć istnienia statusu twórcy, a także wykluczyć powstania samego prawa autorskiego.

 

PRZYZNANIE PRAW I OBJĘCIE OCHRONĄ 

 

Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności (art. 1 ust. 4 PrAut).

 

Oznacza to, że przyznanie praw autorskich twórcy następuje automatycznie, z mocy prawa z chwila powstania utworu. Związane jest ono zatem z czynnością faktyczną – stworzeniem dzieła spełniającego przesłanki przewidziane przez prawo autorskie. Od tej chwili utwór pozostaje również objęty ochroną prawnoautorską, która powstaje w sposób odmienny niż w przypadku praw pokrewnych. Dla objęcia ochroną prawną m.in. znaków towarowych niezbędne jest podjęcie przez twórcę dodatkowych czynności, np. rejestracja znaku.

 

Może zainteresuje Cię również:
Małpie selfie – czy makak może być twórcą?
Utwór w prawie autorskim

__________

[1] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., sygn. akt IV CSK 359/09.
[2] R. Markiewicz, Zabawy z prawem autorskim, Warszawa 2015.
[3] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2006 r. sygn. akt I CK 281/05.
[4] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1932 r., sygn. akt II K 1092/32.
[5] J. Barta (red.), Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego. Tom 13, Warszawa 2015.
[6] J. Barta (red.), R. Markiewicz (red.), Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2011.
[7] J. Barta (red.), R. Markiewicz (red.), Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2011.

 

***

Photo by Timon Studler on Unsplash.