Małpie selfie – czy makak może być twórcą?

Co łączy makaka czubatego, selfie i Davida Slatera? Spór o prawa autorskie do małpiego selfie. Sprawa sądowa, której nie można pominąć mówiąc o twórcy w prawie autorskim.

SPÓR O MAŁPIE SELFIE

David Slater jest brytyjskim fotografem. W 2011 roku fotograf w czasie pobytu w Indonezji fotografował makaki czubate – gatunek małp zagrożony wyginięciem. W czasie sesji  6-letnia Naturo, jedna z samic makaka zafascynowana aparatem ukradła go i … zrobiła sobie kilkanaście zdjęć selfie. Temat ciekawskiej małpki szybko został pochwycony przez media. David Slater zaś zaczął czerpać korzyści finansowe z udzielania licencji za wykorzystanie zdjęć, ponieważ jego zdaniem był on ich autorem.

Do sporu doszło, gdy selfie makaka zostały opublikowane w serwisie internetowym Wikimedia Commons należącym co Wikimedia Foundation [1]. Zdaniem serwisu, fotografie należały do domeny publicznej. Zostały bowiem wykonane przez zwierzę, a zatem nie ma twórcy, któremu przysługują prawa autorskie.

Fotograf domagał się usunięcia zdjęcia, gdyż jego zdaniem to jemu przysługiwały prawa autorskie do niego. David Slater podnosił, że to on zaaranżował on całą sytuację oraz, ze miał ogromny wkład w zrobienie zdjęć – zamieścił aparat na statywie, ustawił kadr i ekspozycję. Małpa miała jedynie wcisnąć spust migawki. Tym samym, zdaniem fotografa, zdjęcie nie mogło należeć do domeny publicznej [2].

Do sporu włączyła się PETA, która złożyła pozew do amerykańskiego sądu federalnego w San Francisco, USA, przeciwko Davidowi Slaterowi celem ustalenia, że makakowi Naruto przysługują prawa autorskie do małpiego selfie. Zdaniem PETA, amerykańskie prawo autorskie nie zabraniało zwierzętom posiadania praw autorskich, a zatem Naruto, która zrobiła selfie, jest właścicielem praw autorskich do nich [3].

11 września 2017 roku spór zakończył się zawarciem przez PETA oraz Davida Slatera porozumienia, w którym fotograf zgodził się przekazać 25 procent wszelkich przyszłych przychodów z licencji i sprzedaży „małpich selfie” na cele charytatywne – ochronę siedliska Naruto i innych makaków w Indonezji [4].

MAKAK A PRAWO AUTORSKIE

Jakie mogłoby zapaść rozstrzygnięcie, gdyby nie zawarto porozumienia? Urząd Praw Autorskich USA w 2014 roku wydał dokument COPYRIGHTABLE AUTHORSHIP, w którym wskazano, że zgodnie z prawem Stanów Zjednoczonych ochronie prawnoautorskiej podlegają jedynie utwory wykonane przez człowieka. Wyłączone są zaś „utwory” wytworzone przez naturę, zwierzęta czy rośliny. Wśród przykładów wyłączeń podano m.in. własnie zdjęcie wykonane przez małpę [5]. Tym samym, Naruto nie mogłaby być uznana za twórcę małpiego selfie (z uwagi na to, że jest zwierzęciem). Za twórcę prawdopodobnie nie został by uznany również sam David Slater, gdyż to nie on wykonał fotografię, a jedynie udostępnił zwierzęciu sprzęt.

Należy przypuszczać, że analogiczne rozstrzygnięcie mogłoby zapaść na gruncie prawa polskiego. Z uwagi na specyfikę procesu twórczego, przyjmuje się bowiem, że twórcą według polskiego prawa autorskiego może być wyłącznie osoba fizyczna. Co więcej, nie mielibyśmy do czynienia również z utworem objętym ochroną prawnoautorską, ponieważ w tej sprawie nie byłoby twórcy.

Sam David Slater, o ile nie zgadza się ze stanowiskiem PETA w zakresie przysługiwania mu praw autorskich do małpiego selfie, o tyle wyraził swoje zadowolenie, że problem zagrożenia wyginięciem makaków czubatych został dostrzeżony w związku ze sprawą małpiego selfie [6].

Może zainteresuje Cię również:
Twórca czyli kto?
Utwór w prawie autorskim

_________

1. Wikimedia, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Macaca_nigra_self-portrait.jpg#filehistory, dostęp online 20.02.2018 r.
2. BBC, http://www.bbc.com/news/uk-england-gloucestershire-28674167, dostęp online 20.02.2018 r.
3. PETA, https://www.peta.org/blog/this-selfie-may-set-a-legal-precedent/, dostęp online 20.02.2018 r.
4. PETA, https://www.peta.org/blog/settlement-reached-monkey-selfie-case-broke-new-ground-animal-rights/, dostęp online 20.02.2018 r.
5. United Sates Copyright Office, https://www.copyright.gov/comp3/chap300/ch300-copyrightable-authorship.pdf, dostęp online 20.02.2018 r.
6. David J. Slater, http://www.djsphotography.co.uk/original_story.html, dostęp online 20.02.2018 r.

*****

zdjęcie – jedno z selfie makaka czubatego – David J Slater