Promocje i obniżki cen a Omnibus. Jak podać nową cenę zgodnie z prawem? - Twórca w prawie

Prowadzisz sklep i organizujesz promocje i wyprzedaże? Od 1 stycznia 2023 roku musisz spełnić nowe obowiązki w związki z prezentacją promocyjnej ceny. Sprawdź jak wprowadzić obniżki cen według Omnibusa.

W tym wpisie korzystam z Wytycznych dotyczących wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom wydanych przez Komisję Europejską¹. Wytyczne mają jednak charakter informacyjny, a wiążące interpretacje dyrektywy Omnibus w tym zakresie mogą wydać odpowiednie sądy. Natomiast obecnie dysponujemy jedynie samą treścią przepisów, wobec tego Wytyczne są najlepszym punktem odniesienia, aby ustalić jak rozumieć i realizować nowy obowiązek sprzedawców.

Ten wpis stanowi jeden z serii wpisów dotyczących zmian w prawie konsumenckim w związku z dyrektywą Omnibus, dyrektywą cyfrową i dyrektywą towarową. Sprawdź pozostałe wpisy:

Zmiany prawa konsumenckiego. Dyrektywa Omnibus, cyfrowa i towarowa

Spis treści:

Fałszywe promocji, czyli dlaczego wprowadzono zmiany
Obniżki cen a Omnibus, czyli nowy obowiązek sprzedawcy
Informowanie o obniżeniu ceny
Najniższa cena z 30 dni
- Jak ustalić najniższą cenę z 30 dni?
- Towary sprzedawane krócej niż 30 dni
Kogo dotyczy nowy obowiązek?
Obniżka ceny treści cyfrowych i usług
Wyłączenia obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni
Jakich zmian muszą dokonać sprzedawcy?
Kara za obniżki cen niezgodne z Omnibus

Fałszywe promocje, czyli dlaczego wprowadzono zmiany

W 2019 roku Komisja Europejska poinformowała², że wraz z urzędami ochrony konsumentów w krajach członkowskich przeprowadziła przegląd 560 sklepów internetowych. Jak wskazano:

Około 60 proc. tych stron internetowych zawierało nieprawidłowości w zakresie przestrzegania unijnych przepisów ochrony konsumentów. Chodzi głównie o sposób prezentowania cen i ofert specjalnych.

W przypadku ponad 31 proc. stron internetowych oferujących zniżki urzędy ochrony konsumentów podejrzewały, że oferty specjalne nie były prawdziwe, lub stwierdziły, że sposób obliczania obniżonej ceny jest niejasny.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów również informował w 2021 roku³, że:

Co roku do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów trafiają skargi dotyczące promocji, wyprzedaży i specjalnych okazji. W zgłoszeniach najczęściej pojawia się problem żonglowania cenami. Przedsiębiorcy podnoszą je tuż przed wyprzedażą po to, żeby po ich obniżce rabat wydawał się niezwykle atrakcyjny – tego typu działania mogą stanowić naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

W praktyce sprzedawcy często przed wprowadzeniem promocji sztucznie zawyżali ceny. Ostatecznie „cena promocyjna” okazywała się taka sama jak przed „promocją” lub mogła być nawet wyższa niż przed rzekomą obniżką. I to właśnie dlatego podjęto próbę rozwiązania tego problemu na gruncie prawnym.

Obniżki cen a Omnibus, czyli nowy obowiąek sprzedawcy

Od 1 stycznia 2023 roku wszyscy sprzedawcy będą musieli spełnić nowe obowiązki informacyjne, które wprowadziła dyrektywa Omnibus⁴. W akcie uregulowano kwestię przejrzystości obniżek cen tak, aby obniżki rzeczywiście miały miejsce.

Zgodnie ze zbliżającymi się zmianami:

W każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
art. 4 ust. 2 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług (od 1 stycznia 2023 roku)

Oznacza to, że od 1 stycznia 2023 roku w sklepach, obok ceny promocyjnej towaru, zobaczymy nową cenę, tj. najniższą cenę z ostatnich 30 dni. Uwidocznienie najniższej ceny z ostatnich 30 dni ma pomóc konsumentowi w ocenie czy promocja prezentowana przez sprzedawcę, faktycznie jest dla niego atrakcyjna i korzystna.

Informowanie o obniżeniu ceny według Omnibus

Obowiązek uwidaczniania najniższej ceny z 30 dni sprzed wprowadzenia obniżki dotyczy sytuacji, gdy sprzedawca informuje o obniżeniu cen. Czyli kiedy?

Warto zauważyć, że dyrektywa Omnibus posługuje się określeniem „ogłoszenie o obniżce”. Jak podaje Komisja w swoich Wytycznych¹, ogłoszeniem o obniżce jest to każde oświadczenie promocyjne sprzedawcy, zgodnie z którym obniżył on cenę towaru. W polskiej ustawie zdecydowano się na określenie „w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny”. Takim zwrotem posługuje się ustawa, w której wprowadzono ww. zmianę, tj. ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług.

Chodzi jednak o sytuacje, gdy sprzedawca uwidacznia cenę promocyjną oraz poprzednią cenę w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów, na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy. Nie ma przy tym znaczenia forma komunikatu, np. jednostkowe uwidocznienie ceny na towarze, w reklamie, gazetce promocyjnej, a także wywieszce, cenniku, katalogu lub w postaci napisu na towarze.

Komisja Europejska w swoich Wytycznych³ wskazuje kilka możliwych sposobów informowania o obniżce:

w ujęciu procentowym (%), np. „20 % taniej”,
w postaci konkretnej kwoty, np. „10 EUR taniej”,
poprzez podanie nowej (niższej) ceny wraz z podaniem poprzednio stosowanej (wyższej) ceny. Poprzednia cena może zostać przedstawiona w formie przekreślonej, np. „teraz 50 EUR, było 100 EUR” lub „50 EUR/~~100 EUR~~”,
za pomocą jakiejkolwiek innej techniki promocyjnej, np. „dzisiaj taniej o kwotę VAT”, która informuje konsumenta, że obniżka ceny jest równa wartości podatku VAT,
poprzez przedstawianie aktualnej ceny jako ceny „wyjściowej” lub podobnej i podanie wyższej ceny jako nadchodzącej ceny normalnej.

informowanie-o-obnizce-cen-omnibus — Od 1 stycznia 2023 roku w sklepach pojawią się nowe ceny – najniższa cena z 30 dni.
Photo by Artem Beliaikin on Unsplash

Ogólne ogłoszenia o obniżce cen a Omnibus

Ogólne ogłoszenia o obniżkach cen to ogłoszenia kierowane do ogółu konsumentów. Promocja jest oferowana wszystkim klientom, na wszystkie lub wybrane produkty. Przykładem będzie informacja:

„Tylko dzisiaj 20% rabatu na wszystko!” (zniżka na cały asortyment),
„15% zniżki na wszystkie ozdoby świąteczne w tym tygodniu” (zniżka na wybraną kategorię produktów),
„Dzisiaj taniej 25% przy użyciu kodu DZIENDOBRY” (ogólnodostępny kod rabatowy).

Ogłoszeniem o obniżce będą również ogłoszenia, które nie wskazują na wysokość obniżki, ale sprawiają wrażenie obniżki cen. Chodzi o posłużenie się takimi zwrotami jak „wyprzedaż”, „oferta specjalna” czy „Black Friday”.

Ogólne ogłoszenie o obniżce ceny może być zawarte, np. na plakacie wywieszonym w sklepie, grafice opublikowanej w mediach społecznościowych, w komunikacie na stronie internetowej itp. W takim przypadku „najniższa cena z 30 dni” nie musi być uwidaczniana na tym samym nośniku, na którym prezentowane jest ogólne ogłoszenie o obniżce. Musi znaleźć się jednak już odpowiednio przy towarze objętym obniżką, czyli na kartach produktów w sklepie internetowym albo na metkach w sklepie stacjonarnym.

Zmiana ceny regularnej a ogłoszenie o obniżce cen

Nie każda zmiana ceny będzie ogłoszeniem o obniżce. Chodzi o sytuacje, gdy nie informujesz o obniżeniu ceny.

Przykładowo: oferujesz bluzki w cenie 69 zł. Cała partia się wyprzedała. Postanawiasz zamówić kolejną, ale tym razem bluzki z nowej partii oferujesz w cenie 59 zł.

Albo sprzedawałaś/eś książkę czy kurs online, ale pojawiły się ich nowe wersje lub wydania. Ponieważ dotychczasowe wersje nie cieszą się już tak dużym zainteresowaniem, chcesz sprzedawać je teraz za niższą cenę, niż najnowsze.

Jeżeli w tym celu obniżasz tzw. cenę regularną produktu widoczną w karcie produktu lub na metce, i nie pokazujesz poprzedniej ceny czy nie wskazujesz na fakt jakiejkolwiek obniżki, nie jest to ogłoszenie o obniżce cen zgodnie z Omnibus.

Porównania z ofertami innych sprzedawców

Ogłoszeniem o obniżce cen nie będą również ogólne oświadczenia marketingowe jak „najlepsze/najniższe ceny”. Takie ogłoszenia polegają na promocji Twojej oferty poprzez porównanie jej z ofertami innych sprzedawców. Nie ma w tym przypadku jednak odwołania się do obniżki cen ani nie dochodzi do stwarzania wrażenia, że obniżka została zastosowana.

Podobnie nie będą ogłoszeniem o obniżeniu cen różne techniki promowania sprzedawców polegające na porównywaniu cen tych samych produktów lub usług oferowanych przez różnych sprzedawców.

Najniższa cena z 30 dni

Jak ustalić najniższą cenę z 30 dni?

W tym zakresie Komisja udzieliła kilka wskazówek. Pierwsza sprawa to to, że najniższa cena z 30 dni obejmuje 30 dni przed wprowadzenia obniżki, a nie 30 dni wstecz od danej chwili trwania promocji.

Jeżeli w ciągu ostatnich 30 dni nie podnosiłaś/eś ceny danego towaru ani nie organizowałaś/eś żadnej obniżki ceny – to najniższą ceną z 30 dni będzie uprzednio stosowana cena sprzedaży. Jeżeli jednak dokonałaś/eś podwyżki cen lub ich obniżki w ciągu ostatnich 30 dni, musisz dokonać ustalenia, która cena była najniższa spośród wszystkich cen w tym okresie, i to ją dodatkowo zaprezentować.

Towary sprzedawane krócej niż 30 dni

Jeżeli dany towar oferujesz w sprzedaży krócej niż 30 dni, to masz obowiązek zamieścić informację o najniższej cenie obowiązującej w okresie od pojawienia się towaru w Twojej ofercie do dnia sprzed wprowadzenia obniżki.

Unikaj jednak działań, gdy dopiero wprowadzasz towar do sprzedaży i nie był on nigdy oferowany w tzw. cenie regularnej, a od razu prezentujesz jego cenę jako cenę promocyjną. W takiej sytuacji informujesz swoich klientów o korzyści cenowej, która w rzeczywistości nie istnieje, bo podana wcześniejsza cena nigdy nie obowiązywała. Prezentowanie w tym przypadku ceny, jako ceny promocyjnej może być uznane za wprowadzające w błąd konsumentów (a zatem stanowić nieuczciwą praktykę rynkową).

Kogo dotyczy nowy obowiązek dot. obniżki cen według Omnibus?

Jak mogłaś/eś zauważyć wyżej, zarówno dyrektywa Omnibus, jak i polskie przepisy nie różnicują informowania o najniższej cenie od tego czy dzieję się to w świecie online czy offline. Dlatego też nowym obowiązkiem objęci są wszyscy sprzedawcy. Zarówno sklepy internetowe, jak i sklepy stacjonarne.

Co więcej, w przestrzeni online, nie musisz posiadać specjalnie stworzonej platformy sprzedażowej. Wystarczy, że sprzedajesz swoje towary przykładowo w mediach społecznościowych.

Omnibus a obniżki cen treści cyfrowych i usług

Dyrektywa Omnibus odnosi obowiązek podawania najniższej ceny z 30 dni do obniżek produktów, będących „towarami” według unijnych przepisów prawa ochrony konsumentów. Przepisy unijne zaś rozróżniają pojęcia takie jak „towar”, „treść cyfrowa” oraz „usługa cyfrowa”. „Towarem” są materialne rzeczy ruchome. Więcej o tym przeczytać niedługo w kolejnym wpisie.

Według dyrektywy Omnibus nowy obowiązek nie jest stosowany wobec „treści cyfrowych” ani wobec usług, w tym usług cyfrowych. Polski ustawodawca jednak wprowadził obowiązek dotyczący obniżek cen do ustawy z dnia 9 maja 2014 roku o informowaniu o cenach towarów i usług. Tym samym rozszerzył obowiązek informowania o najniższej cenie z 30 dni również w przypadku obniżek cen usług.

Co więc z e-bookami, kursami online itp.? Czy trzeba podawać ich najniższą cenę z 30 dni przy obniżce?

Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ polski ustawodawca rozszerzając stosowanie obowiązku z dyrektywy „zapomniał” o istniejących już „treściach cyfrowych”, a także „usługach cyfrowych” które zostaną wprowadzone w związku ze zbliżającymi się zmianami w prawie konsumenckim.

Patrząc na to, jaki cel przyświecał ustawodawcy unijnemu przy tworzeniu nowych przepisów (tj. uniemożliwienie fałszywych promocji), rekomendowałabym Ci wprowadzenie informacji o najniższej cenie z 30 dni również w przypadku treści cyfrowych, jak i usług cyfrowych.

Wyłączenia obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni

Komisja w Wytycznych wskazuje również kilka sytuacji, w których nie będzie obowiązku podawania najniższej ceny z 30 dni pomimo obniżki ceny. Zwracam jednak Twoją uwagę, że są to jedynie wytyczne, a nie wyłączenie obowiązku wynikające bezpośrednio z treści przyjętych przepisów. Oznacza to, że w przyszłości sądy mogą w tej kwestii rozstrzygnąć inaczej.

Programy lojalnościowe

Program lojalnościowy, to program, który trwa dłuższy, nieprzerwany okres (np. 6 miesięcy lub jeden rok), a udział w nim umożliwia klientowi:

uzyskanie zniżki na wszystkie produkty sprzedawcy lub na określony asortyment, lub
gromadzenie punktów do wykorzystania podczas przyszłych zakupów.

Ważne jest również, iż udział w programie lojalnościowym wymaga działania klienta. Przystąpienie do programu lojalnościowego wymaga najczęściej wypełnienie dedykowanego formularza. W ten sposób klient trafia do określonego grona, a oferowana zniżka nie jest przez to zniżką oferowaną wszystkim odbiorcom.

Spersonalizowane obniżki cen a Omnibus

Przykładem spersonalizowanych obniżek cen to, według Wytycznych Komisji, kody rabatowe przyznawane klientowi m.in.:

z okazji danych zakupów, do wykorzystania przy kolejnych zakupach czy w określonym terminie
z okazji urodzin czy innych specjalnych okazji,
w związku z zapisaniem się np. do newslettera czy programy lojalnościowego.

Oferty łączone lub warunkowe typu „Kup dwa w cenie jednego”

Znasz lub organizujesz takie promocje jak „Kup dwa w cenie jednego” albo „30% zniżki przy zakupie trzech”? Są to tzw. oferty łączone lub warunkowe. W takich przypadkach, w ocenie Komisji, nie musisz podawać najniższej ceny z 30 dni przed wprowadzeniem takiej oferty.

Jakich zmian muszą dokonać sprzedawcy?

Obowiązek prezentowania najniższej ceny z 30 dni zgodnie z Omnibus wymaga wielu zmian do wprowadzenia przez sprzedawców, w szczególności

dodanie zapisów w regulaminie sklepu w zakresie prezentowanych cen produktów,
uwidocznienie „najniższej ceny z 30 dni” w kartach poszczególnych produktów w sklepie internetowym lub na metkach towarów,
przeanalizowanie w jaki sposób ustalasz ceny swoich produktów, w tym w jakich okresach i z jaką częśtotliwością planujesz obniżki cen,
przeanalizowanie w jaki sposób informujesz o obniżkach i w których przypadkach masz obowiązek informowania o „najniższej cenie z 30 dni”,
ustalenie zasad przygotowywania materiałów promocyjnych z uwzględnieniem informacji o „najniższej cenie z 30 dni”,
konieczność monitorowania cen produktów, abyś mogła/mógł ustalić „najniższą cenę z 30 dni”,
przeszkolenie pracowników z zakresu organizowania obniżek, jeżeli odpowiadają oni za przygotowywanie materiałów lub prawidłowe uwidacznianie cen produktów.

Kara za obniżki cen niezgodne z Omnibus

Ukrócenie nieprawdziwych promocji to jeden z głównych celów dyrektywy Omnibus. Dlatego też kary za brak realizacji obowiązków mogą być dotkliwe.

Na sprzedawcę, który nie przestrzega obowiązku podawania „najniższej ceny z 30 dni” w związku z obniżką cen, wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej nałoży karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.

W przypadku, gdy sprzedawca nie wykonał obowiązku co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy (licząc od dnia stwierdzenia pierwszego naruszenia), kara pieniężna może wynosić aż do 40 000 zł.

Przyznasz, że dla wielu małych i średnich sklepów te kwoty mogą być znaczne. Dlatego sprawdź, czy Twój sklep jest gotowy na nadchodzące zmiany od 1 stycznia 2023 roku.