Licencje Creative Commons – jak z nich korzystać
Jako twórca możesz spotkać się z pojęciem „licencji Creative Commons”. I to zarówno w przypadku twórczości internetowej, jak i w świecie analogowym. Dzięki licencjom Creative Commons możesz korzystać z utworów innych osób na ustalonych przez nich uniwersalnych warunkach. Ty również jako twórca możesz udostępniać innym swoje dzieła na tej podstawie. Poniżej przybliżę Ci czym są licencje Creative Commons i jakie trzeba spełnić warunki, aby z nich korzystać.
Creative Commons
Creative Commons to amerykańska organizacja pozarządowa, która została utworzona w 2001 roku. Obecnie organizacja ma zasięg międzynarodowy.
Organizacja Creative Commons „wspiera wolną kulturę: produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne” (opis pochodzi ze strony internetowej https://creativecommons.pl/o-nas/). W tym celu stworzyła system licencji Creative Commons. Jest to narzędzie pozwalające każdemu twórcy samodzielnie decydować na jakich warunkach chce udostępniać dany utwór innym osobom do korzystania.
Jeżeli utwór jest udostępniony na licencji Creative Commons, to nie musisz szukać innej podstawy uprawniającej Cię do skorzystania z niego, np. prawa cytatu. Wystarczy, że spełnisz przewidziane w danej licencji warunki.
Licencje Creative Commons zastępują zasadę znaną jako „wszystkie prawa zastrzeżone”, wprowadzając model „niektóre prawa zastrzeżone” wybrane przez twórcę.
Skorzystanie z licencji Creative Commons jest darmowe.
Dzięki licencji Creative Commons możesz wykorzystywać utwory innych osób na potrzeby swoich dzieł, bez szukania innej podstawy w prawie autorskim.
Ty również możesz udostępniać swoje utwory innym osobom na warunkach licencji Creative Commons.
Podstawowe warunki licencji Creative Commons
W ramach licencji Creative Commons funkcjonują cztery podstawowe warunki licencyjne:
Uznanie autorstwa ( CC-BY )
Możesz korzystać z danego utworu pod warunkiem wskazania imienia i nazwiska jego twórcy.
Na tych samych warunkach ( CC-SA )
Jeżeli skorzystałeś z utworu udostępnionego na tej licencji, to powstały na jego podstawie materiał musisz udostępnić na takich warunkach, na jakich był dostępny wykorzystany przez Ciebie utwór.
Bez utworów zależnych ( CC-ND )
Możesz korzystać z danego utworu jedynie w formie oryginalnej. Nie możesz dokonywać w nim żadnych modyfikacji czy jego opracowań.
Bez użycia komercyjnego ( CC-NC )
Nie możesz wykorzystywać utworu udostępnionego na danej licencji do celów komercyjnych. Dotyczy to również stworzonych przez Ciebie na bazie tego utworu innych dzieł.
Licencje Creative Commons
Twórcy mogą łączyć ze sobą powyższe warunki w określone zestawienia licencji. Podstawą każdej z nich jest licencja BY, oznaczająca obowiązek oznaczenia autorstwa wykorzystanego przez Ciebie utworu.
Oznacza to również, że udostępniając swój utwór na licencji Creative Commons zachowujesz wszystkie przysługujące Ci autorskie prawa osobiste do danego dzieła.
W praktyce możesz spotkać następujące konfiguracji licencji:
- BY (obowiązek oznaczenia autorstwa),
- BY-SA (obowiązek oznaczenia autorstwa i rozpowszechnienia powstałego utworu na tych samych zasadach co utwór wykorzystany w ramach licencji),
- BY-NC (obowiązek oznaczenia autorstwa i brak możliwości komercyjnego wykorzystania utworu),
- BY-ND (obowiązek oznaczenia autorstwa i brak możliwości modyfikacji wykorzystanego na licencji utworu),
- BY-NC-SA (obowiązek oznaczenia autorstwa, brak możliwości komercyjnego wykorzystania utworu i obowiązek rozpowszechnienia powstałego utworu na tych samych zasadach co utwór wykorzystany w ramach licencji),
- BY-NC-ND (obowiązek oznaczenia autorstwa, brak możliwości komercyjnego wykorzystania utworu i możliwość wykorzystania utworu jedynie w oryginalnej formie, bez uprawnienia do dokonywania w nim zmian).
Oznaczenie utworu na licencji CC – notatka licencyjna
Jeżeli korzystasz z utworu udostępnionego na licencji Creative Commons, musisz ten fakt w prawidłowy sposób oznaczyć, poprzez podanie określonych informacji:
- imię i nazwisko lub pseudonim autora utworu, który wykorzystałeś na licencji Creative Commons,
- tytuł utworu (jeżeli został on wskazany),
- odnośnik do utworu (źródła), np. w postaci linku,
- informację na temat licencji, na której jest udostępniony utwór wraz z odnośnikiem do strony z warunkami tejże licencji.
W przypadku stworzenia utworu zależnego – opracowania utworu rozpowszechnionego w ramach tejże licencji – musisz oznaczyć, że Twój utwór jest utworem zależnym.
Powyższe informacje składają się na tzw. notatkę licencyjną. Gdzie w praktyce zamieścić notatkę licencyjną? Nie ma w tym zakresie jednoznacznej odpowiedzi. Należy opublikować ją w taki sposób, aby odbiorcy w prosty sposób mogli stwierdzić kto jest autorem utworu i jakie są warunki korzystania z licencji.
Przykładowo możesz zamieścić ją bezpośrednio pod wykorzystanym materiałem, tak jak ja powyżej w przypadku plakatu z rodzajami licencji. Inną możliwością jest zamieszczenie notatki na końcu utworu, jak tak w przypadku tego wpisu – na dole znajdziesz notatkę licencyjną dotyczącą grafiki wykorzystanej w nagłówku.
Notatkę licencyjną musisz opublikować za każdym razem gdy rozpowszechniasz dany utwór na licencji CC. Jeżeli wykorzystujesz grafikę udostępnioną na licencji CC w swoich mediach społecznościowych, to notatkę licencyjną powinieneś zamieścić w każdym z nich przy okazji publikacji materiału.
Creative Commons Zero (CC0)
W praktyce możesz spotkać również jeszcze jeden typ licencji Creative Commons, tzw. licencję Creative Commons Zero (CC0).
Jest to z całą pewnością ulubiona licencja wszystkich użytkowników. Dlaczego? Wyżej wskazane licencje CC dają twórcy możliwość wyboru warunków, na jakich chcą udostępniać swoje utwory. Licencja CC0 daje twórcy prawo do zrzeczenia się z przysługujących mu uprawnień do utworu w najszerszym możliwym zakresie przewidzianym przez prawo danego kraju.
W prawie polskim twórca nie może zrzec się praw autorskich do dzieła, dlatego przyjmuje się, że twórca udostępniając utwór na licencji CC0 przekazał go do domeny publicznej.
Na co zatem pozwala Ci licencja CC0, jeżeli jako użytkownik chcesz skorzystać z czyjegoś utworu? Możesz korzystać z niego właściwie bez żadnych ograniczeń – tworzyć jego opracowania, modyfikować, rozpowszechniać w celu niekomercyjnym i komercyjnym itp.
W przypadku licencji CC0 nie musisz wskazywać autora utworu ani zamieszczać notatki licencyjnej.
Naruszenie warunków licencji Creative Commons
Korzystając z utworu na podstawie licencji Creative Commons, musisz stosować się do wybranych przez twórcę warunków licencyjnych. Ponadto musisz zamieścić prawidłową notatkę licencyjną.
Jeżeli nie spełnisz tych warunków, licencja Creative Commons wygaśnie. Dalsze korzystanie z danego utworu może spowodować naruszenie praw autorskich jego twórcy. A to naraża Cię na odpowiedzialność prawną z tego tytułu.
Zawsze zapoznaj się z rodzajem i warunkami licencji Creative Commons, na której jest udostępniony dany utwór, z którego chcesz skorzystać. Będziesz wiedział jak możesz z danym materiałem postępować, a jakie działania są zakazane.
Więcej informacji na temat licencji Creative Commons znajdziesz na oficjalnej stronie.
Jeżeli ten artykuł był dla Ciebie przydatny, podaj go dalej!
Zdjęcie w nagłówku: autor Kristina Alexanderson on flickr.com na licencji CC BY 2.0.
